Her yıl 18- 24 Mart yaşlılar haftası kutlanıyor. Dünya nüfusu şu an 7.4 milyar olup bunun % 8’ini 65 yaş üstü yani yaşlılarımız oluşturmaktadır. Ülkelerin gelişmişlik seviyelerine göre % 1 ile % 27 arasında yaşlı nüfusu oranları değişebilmektedir. Yıllar geçtikçe de bu oranların yükseleceği öngörülmektedir. Ülkemizdeki 80.8 milyon nüfusun % 8.5’ini 65 yaş üstü yaşlı bireyler oluşturmaktadır. 2017 yılı itibariyle Kilis ilimizin nüfusunun % 8.04’ü yani 10.956 kişi 65 yaş üstü bireylerdir.
Tedavi olanaklarındaki gelişmeler, yapılan sağlık yatırımları ile tedavilerdeki gelişmeler, koruyucu hekimlikle birlikte yıllar geçtikçe yaşam süresi de uzamakta yaşlı nüfus oranı da yükselmektedir. Bununla birlikte hekimlikte geriartri dediğimiz yaşlı sağlığı bölümünün önemi artmıştır. Genç gruplarda sağlık hizmetlerinin temel hedefi tedavi iken, yaşlı gruplarda esas hedef; yaşam kalitesinin arttırılması ve korunmasıdır. Yaşlılarımızın yaşam kalitesinin korunması ise yalnızca tanı ve tedavi hizmetlerinin uygun ve etkili sunumuyla değil, aynı zamanda sağlıklı yaşam davranışları ve güvenli çevre ortamının oluşturulmasıyla da gerçekleşir.
Yaşlılıkta görülen bazı hastalıkların bu yaş grubunda görülen sıradan şeyler olmadığının farkına vardırılması, ağız diş sağlığı, genitoüriner, Alzheimer gibi mental problemler, psikolojik rahatsızlıklar, kas iskelet sistemi hastalıkları, işitme bozuklukları, görme bozuklukları gibi problemlerin geciktirilmeden tedavi edilmesinin, erken tanısının hayati önem arz ettiği kanser taramalarının yapılmasının önemini kavramak, yaşlılarımıza bunu kavratmak; tempolu yürüme, yüzme, bisiklete binme gibi fiziksel aktivite egzersizlerini onların hayatlarının birer parçası haline getirmek, maddi ve manevi destek sağlamak, bu konuda aileleri bilinçlendirmek, yaşam kalitesinin yükseltilmesi açısından büyük önem arz etmektedir.
Her yıl dünyada 18-24 Mart tarihleri Yaşlılara Saygı Haftası olarak kutlanmaktadır. Bu yıl “yaşlılarda düşmenin ve ev kazalarının önlenmesi” konuları ele alınmıştır.
Yaşlılarda düşme, en sık yaralanma nedenidir. Altmış beş yaş üzeri bireylerin yaklaşık 1/3’ü her yıl en az bir kez düşme deneyimi yaşamaktadır. Türkiye’de yaralanmaların çoğunluğunun evde meydana geldiği; kazaların oluş nedenleri incelendiğinde büyük kısmına, bilgisizlik, tedbirsizlik, ihmal gibi önlenebilir insan hatalarının sebep olduğu görülmüştür. Oysa evde yapılacak küçük düzenlemeler ve destekler ile kazalar ve bunlara bağlı yaralanmaların önemli ölçüde azaltılacağı belirtilmektedir.
Yaşlı güvenliğinde en önemli koruyucu uygulamalardan biri yaşa bağlı olarak ortaya çıkan fizyolojik yetersizlikleri gidermeye yönelik yardımcı araçların (işitme aygıtı, gözlük, baston vb) sağlanmasıdır. Gözlüklerin camları çizik, kırık olmamalı, temiz olmalı ve çerçevesinin burun üzerine, sapının kulak arkasına tam oturması sağlanmalıdır. Baston, tripot (üç ayaklı baston), ve Walker (yürüteç) gibi kullanılacak destekler; vücut ağırlığının bir kısmını alır, yer ile temas yüzeyini genişletir ve dengenin sağlanmasında, düşmelerin önlenmesinde çok yararlıdır. Bu nedenle yaşlıların sağlık durumlarına göre devamlı ya da yürüyüşlerde ve alışverişlerde kulllanması önerilir. Bu desteklerin elle tutulan bölümleri avuç içine yerleşebilir nitelikte, gövdesi sağlam, uç kısımları kaymayacak maddeden yapılmalıdır.
Ayrıca düşmelerden korunmak için uyarı işaretleri konulabilir, düşme; genellikle, bir eşyaya takılmak, yerden bir cismi eğilerek almak, uzanmaya çalışmak, bir eşya üstünde denge kaybı ve kaymak şeklinde olabilmektedir.
Yaşlılık döneminde olan bir aile veya kişinin konut ihtiyacı daha genç aile veya kişinin ihtiyacından farklılık göstermektedir. Bu amaçla merdiven, antre, mutfak, oturma odası, yatak odası ve banyo-tuvalet gibi mekanlar ile ilgili çözümler hazırlanmıştır.
Konut içi düzenlemeler;
- Kapı genişlikleri en fazla 100cm, en az 80 cm olmalıdır. Bütün kapılar eşiksiz olmalıdır. Kapı üzerlerinde kavraması kolay tutma kolları bulunmalıdır Apartman giriş sahanlıkları; yeteri kadar aydınlatılmış olmalıdır.
- Posta kutusu, kapı zili ve elektrik düzeneğine ilişkin her türlü düğme ve priz yerden en fazla 90-100cm yükseklikte olmalı
- Karanlıkta görülecek fosforlu düğmeler tercih edilmelidir.
- Asansör kabini minimum 110 x 140 cm ölçülerinde ve kolaylıkla ulaşılabilir mekanlarda olmalı, ara katlara konulmamalıdır
- Mobilyalar, yaşlıların düşme ve çarpma riskini azaltmak için duvarlar boyunca ve alanın köşesine yerleştirilmelidir
- Yaşlı bireyin dinlenmesine olanak sağlamak amacıyla kapıya yakın olarak yerleştirilmiş bir oturma yeri bulunmalıdır
- Elbiselerini ve bastonu asmak için kolay ulaşılabilen farklı yükseklikli askılar olmalıdır.
- Merdivenlerin başında ve sonunda elektrik düğmeleri olmalıdır. Mümkünse hareketli cisme duyarlı (sensörlü) lambalar kullanılmalıdır.
- Basamaklar eşit aralıkta ve yükseklikte olmalı ve takılmaya neden oluşturacak çıkıntılar ve uygunsuz basamak uygulamaları(döner merdiven) olmamalıdır
- Tutamaklar ve uzun merdivenlerde dinlenmek için sahanlık olmalıdır.
- Merdivenlerin basamak yüksekliği 14cm, basamak uzunluğu ise 28-30cm’yi geçmemelidir (şekil 6).
- Basamaklarda kaymayan malzemeler kullanılmalı,
- Görme derinliğinde algılama bozukluğuna yol açacak desenli döşemeler halı ve kilimler kullanılmamalıdır.
- İyi aydınlatma ve havalandırma/baca olanağı bulunmalıdır
- Çalışma tezgahı yeterli yükseklikte ve uzunlukta olmalı.
Mutfak dolabının raf yüksekliği, alta bir şey koymadan uzanabilmek için, maksimum 150 cm’ olmalı, ideali 140 cm olmasıdır. Alt dolapların minimum raf yüksekliği 40 cm’dir. Tekerlekli sandalye kullanan yaşlılar için tezgah altı sandalyenin girmesi için boş olmalıdır.
- Masa ayakları düşme ve takılmaları engellemek için dışarıya çıkıntılı olmamalıdır. Masaların kenarları keskin olmamalıdır.
- Kullanılan ocak, şofben gibi araçların düğmelerinin açık ve kapalı konumları belirgin olmalı, rahat görülebilmelidir.
- Mutfakta kullanılan elektrikli araçların kabloları lavaboya veya ocağa yakın olmamalıdır. Ocak ve fırınların yakınında kolayca tutuşabilecek maddeler ve cisimler olmamalıdır.
- Doğal gaz kullanılıyorsa alev ya da arıza anında otomatik gaz kesim sistemi olmalıdır.
- İyi aydınlatma ve havalandırma olanağı bulunmalıdır
- Yatak odası, banyo ve tuvalet birbirine yakın planlanmalı,
- Sık kullanılan giysi ve eşyalar ulaşılabilecek yerlerde bulunmalı, tabure/sandalye üzerine çıkmadan kolaylıkla ulaşılabilmelidir
- Elbise dolaplarının kapaklarında, kavraması kolay kulpların kullanılması ve kapakların açılmasıyla otomatik yanan lambalar tercih edilmeli
- Yatak odası mobilyaları yaşlının tekerlekli sandalye, koltuk değneği ya da bastonu ile rahatça dolaşabileceği şekilde düzenlenmelidir.
- Yataktan kolay ulaşılan mesafede; yatak başı lamba, telefon, bardak, ilaçlar gibi önemli maddeleri koyabilecek küçük sabit masa/ komidin olmalıdır.
- Mobilyalar; mekan geniş, ferah olacak şekilde yerleştirilmelidir.
- Mobilya döşemeleri kolay yanmayan, kaygan olmayan kumaşlardan yapılmalı, canlı renkler kullanılmalı
- Sandalye ve kanepeler sağlam ve güvenli olmalı, çok yüksek ya da çok derin olmamalı, kolaylıkla kalkılabilmelidir.
- Elektrik kabloları yürünen alanlarda olmamalı, kenarlarda ve sabitlenmiş olmalıdır.
- Sehpalar ortada durmamalı , koltuklar arasına yerleştirilmelidir
- Halılar kaygan, kenarı düşmeye neden olacak şekilde kalkık, kıvrık olmamalı, görme derinliğini yanıltacak karışık desenli olmamalıdır.
- Tuvalet, duş, banyo küveti yakınında tutunma barları bulunmalıdır. Tutunma kolları duvarda yatay eksende iyi sabitlenmiş olmalıdır. Tutunma barlarının çapı 4- 5 cm olmalı ve zeminden 90- 100 cm yükseklikte yerleştirilmelidir.
- Giriş ve çıkışlarda düşmelere neden olabileceğinden küvetten kaçınılmalıdır. Oturaklı duş sistemi tercih edilmelidir.
- Armatürler kolay açılır kapanır özellikte olmalıdır.
- Elektrikli aletler kullanılmadığı zaman fişleri prizden çıkarılmalıdır.
- Banyoda havalandırma sistemi ve sıcak kaynağı güvenliği olmalıdır.
- Banyo dolapları ve havalandırma sistemleri eşya üzerine çıkmada, ulaşılabilecek yükseklikte olmadır.
- Banyo kapısı mekanı daraltmamak için dışarıya açılmalıdır
- Banyo zemini kaymaz, ışık ile parlamayan özellikli malzemeden yapılmalı ve döşemeler ıslak bırakılmamalıdır.
- Zemin ile duvar rengi kontrast oluşturacak şekilde farklı renklerden yapılmalıdır.
- Kaymayan terlikler kullanılmalıdır.
Yaşlılığın yaşamın bir süreci olduğunu, sağlıklı yaşam ile bu dönemin daha kaliteli geçirilebileceğini, büyüklerimiz olan, nenelerimiz, dedelerimiz olan yaşlılarımızı sadece bu hafta süresince değil, yıl boyu onları hatırlamamız gerektiğini unutmamalıyız. Çünkü hepimiz yarınların birer yaşlı adayıyız.
Editör: TE Bilisim
