“Büyük Önder’in daha gençliğinin ilk yıllarında gelecekte ülkesi için sahip olduğu ulusal sanat anlayışının temelleri, Manastır’da atılmıştır. Bu anlayışın içinde sinema, kuşkusuz farklı bir yer tutacaktır. Çünkü sinema sanatına ilişkin ilk gözlemleri de Manastır’da oluşur. Askeri İdadi’yi bitirdiği yıl (1896-1899) mezuniyet töreninde yaşanan bir olay, bunlardan birisidir. Künüçen (1998), Üsküp’teki Manaki Kardeşler Vakfı Müzesi’ni ziyareti sırasında Manaki Kardeşlerin çekmiş olduğu fotoğrafları incelerken Mustafa Kemal’in mezuniyet törenine ait fotoğraflar görmüştür. Vakıf yetkilileri, söz konusu mezuniyet töreni sırasında; Mustafa Kemal’in Askeri İdadi’yi birincilikle bitirdiği halde törende adının ilk sırada okunması, yerine başka bir ismin okunmasına itiraz edişine tanık olunduğunu aktarmıştır. Manaki Kardeşlerden Milton Manaki’nin bu olaya tanık olduğu ve Mustafa Kemal’in heyecanla itiraz ettiğini gördüklerini aktarmışlardır. Benzer biçimde, Milton Manaki de Manastır Askeri İdadisi’ne mezuniyet töreninin görüntülerini, çekmek üzere çağrıldığını ve Mustafa Kemal’i bu törende gördüğünü, kendisinin fotoğrafını çektiğini, bu olayı net olarak hatırladığını heyecanla anlatmıştır (Dimitrovski, 1975: 45). Manaki Kardeşler Vakfı’ndaki çok sayıda fotoğraf arasında bu mezuniyet töreninden içlerinde Mustafa Kemal’in de olduğu fotoğraflar yer almaktadır. The Lumiere Brothers of Balkans (Balkanların Lumiere’leri) olarak bilinen iki kardeş -Janaki ve Milton Manaki- Manaki Kardeşler, O’nun gençlik yıllarının tanıklarından ve Balkanların en bilinen fotoğraf - sinema sanatçılarıdır. Manaki Kardeşlerle aynı yıllarda gençlik yıllarını Osmanlı İmparatorluğu’nun sınırları içindeki önemli bir kültür ve sanat merkezi olan Manastır’da yaşarken sanat ve sinema anlayışı da oluşmaya başlamıştır. Atatürk, işte tüm bu tanıklar ve gözlemlere bağlı olarak biliyordu ki sinema, filmler aracılığıyla yaşanan dış dünyayı seyircisine onaylatmada bir ayna görevi üstlenmektedir ve sinema çok güçlü bir sanattır.”
Kaynak:
H. Hale Künüçen, Atatürk'ün Ulusal Sanat ve Sinema Anlayışı. Atatürk ve İletişim. Akademisyen Kitabevi, Ankara: Akademisyen Kitabevi; 2021.
H. Hale Künüçen, “Manastır’da Başlayan Türk Sineması Serüveni ve Atatürk’ün Sanat ve Sinema Anlayışı”, Atatürk ve Manastır Sempozyumu, 12-13 Ekim 1998, Manastır- Bitola.
H.Hale Künüçen, Manaki Kardeşler Vakfı Müzesi yetkilisi ile yapılan mülakat, Üsküp, 14 Ekim 1998.
Ayrıca; Ali Güler’in çeşitli yayınlarında:
“Milton Manaki, o anı şöyle anlattı: "Manastır'da Askeri Akademi'yi tamamlayan öğrencilerin fotoğrafını çektiğimde, öğrenciler arasında Mustafa Kemal Atatürk de vardı. Akademide en iyi öğrenci olmasına rağmen adının ikinci okunduğuna itirazda bulundu..."
Dr. Emekli Albay Suat AKGÜL
AKSAN Bilim Kurulu Başkanı
